نقش فضاهای آیینی در ارتقای هویت شهری/توجه به عناصر هویت در فرآیند بهسازی و نوسازی
تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۳۵۱۳۶۸
فضاهای شهری، نحوه طراحی و تعاملات شکل گرفته در بستر آنها نقش مهمی در تقویت هویت شهری دارد.
به گزارش خبرنگار ایمنا، هویت شهری زاده تمایلات اجتماعی است که بستر فضاهای شهری اتفاق می‌افتد و فرم ویژه خود را دارد؛ هویت شهری مفهومی پیچیده و چند بعدی است که حاصل تاریخ و فرهنگ خاص یک شهر و جامعه حاکم بر آن است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نقش فضاهای شهری در ایجاد و تقویت هویت شهری انکارناپذیر است، میدان‌ها به عنوان عنصر هویت دهنده به شهر در ایران در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی شده‌اند و عملکرد و هویت آنها نسبت به گذشته متفاوت است، عواملی مانند تغییر جریان‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی، از بین رفتن مرکزیت میدان، تردد بیش از حد خودروها، از بین رفتن زیبایی‌های شهرسازی و معماری گذشته و ممانعت از حضور گسترده شهروندان در سطح فضاهای شهری باعث از بین رفتن بخشی از هویت شهرها شده است.
بحران کنونی نداشتن هویت، اهمیت شناخت، حفظ و توسعه هویت‌های شهرسازی و معماری کشور سبب شد تا دولت در قالب ماده ۱۳۷ قانون برنامه سوم توسعه کشور، وزارت مسکن و شهرسازی را به اجرای تحقیقاتی مکلف کند تا نتایج آن در اختیار مشاوران و دست‌اندرکاران امر طراحی و برنامه‌ریزی شهری به منظور ارائه طرح‌های خود در راستای حفظ هویت ملی شهرها قرار بگیرد در همین خصوص گفت‌وگویی با ام‌البنین علی‌اصغری، کارشناس شهرسازی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
هویت شهری بیانگر چیست؟
هویت شهری نشان دهنده فرهنگ شهرنشینان است، بافت فرسوده تاریخی شهرها هویت و تبلور فرهنگ آن شهر است؛ بنابراین حفظ آن در فرآیند بهسازی و نوسازی اهمیت زیادی دارد، بررسی مشکلات و ارائه راهکارها به منظور حفظ هویت برای شهرهای تاریخی از طریق بهسازی و نوسازی بافت فرسوده و تاریخی اهمیت زیادی دارد.
انتقال معماری روز اروپا و آمریکای شمالی به کشورهایی همچون ایران پیامدها و عوارض ناگواری در پی داشته است، این تهاجم چنان سریع و گسترده بوده که گویا تیشه به ریشه خورده است، در این میان یکی از شدیدترین مباحثه‌های رایج میان متخصصان شهر از جمله برنامه‌ریزان و طراحان شهری، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و معماران از بین رفتن هویت شهری است.
چرا هویت شهری شهرهای ما دچار تزلزل شده است؟
روش‌هایی جهت دخالت مؤثر در بهسازی و نوسازی و حفظ بافت تاریخی شهرها به عنوان یک میراث و هویتی ماندگار مطرح است، اجرای طرح‌های توسعه شهری شهر بدون توجه به بافت تاریخی آنها انجام شده است، بر این اساس رشد و توسعه شهرنشینی، ارائه ایده‌های معماری و شهرسازی بی‌هویت و افزایش جمعیت شهر موجب فراموشی مؤلفه هویت در فرآیند بهسازی و نوسازی شهرها شده است، استفاده نکردن از نظرات و ایده‌های متخصصان و برنامه‌ریزان شهری در بافت‌های تاریخی شهرها خود دلیلی بر این وضعیت است که نیازمند انواع راه حل‌ها و اولویت‌های اجرایی متناسب با شرایط محیطی و بافت شهرها است.
راهکارهای تقویت هویت شهری چیست؟
در فرآیند بهسازی و نوسازی شهرها، بافت‌های تاریخی به عنوان هویت و تبلور فرهنگ شهری مورد تاکید قرار می‌گیرد، بررسی هویت شهرها در بهسازی و نوسازی بافت‌های تاریخی، مطالعه مشکلات و ارائه راهکارها به منظور حفظ و ایجاد هویت برای شهرها از طریق بهسازی و نوسازی بافت تاریخی شهر باید مورد توجه قرار گیرد.
نقش فضاهای آئینی در تقویت هویت شهری چیست؟
از دیرباز فضاهای آئینی نقش مهمی در شکل‌دهی به منظر شهرها و پایه‌های اعتقادی و فرهنگی جوامع بشری ایفا می‌کردند، به نحوی که برخی از تاریخ‌دانان یکی از علل اصلی تشکیل شهر را معطوف به عملکرد آئینی و معنوی آن می‌دانند، فضاهای آئینی به واسطه تجربه مشارکت و هم‌حسی فضایی یکی از قوی‌ترین تجربه‌های فضای جمعی هستند که در فرهنگ ما ایرانیان با داشتن مناسبات نزدیک با عوامل طبیعی همچون آب، درخت و بهره‌مندی از ماهیت جمعی و آئینی، کیفیت مثبت محیطی را برای تقویت تعاملات و روابط اجتماعی فراهم و به تبع آن امکان شکل‌گیری ذهنیت واحد ساکنان از شهرشان را ایجاد کرده است.
با آغاز دوران اسلامی مناظر آئینی به شیوه‌ای خاص در منظر شهرهای ایرانی تداوم یافته و زمینه‌ساز شکل‌گیری تحولاتی در کالبد شهرها، حیات اجتماعی آنها، ادراک شهروندان و به طور کلی هویت شهر ایرانی شده است. به منظور تبیین چرایی و علت اثرگذاری مناظر آئینی، الگوی شکلی و معنایی مشترک طبیعت‌گرایانه و اجتماعی این مناظر مورد مطالعه قرار گرفت و اثرگذاری آنها بر هویت شهرها به صورت نقاط عطف اجتماعی و معنایی بررسی شد، سپس برای مشخص کردن نحوه و چگونگی این تأثیرگذاری، مطابق با مفهوم سازمان فضایی شهر که مفهومی ذهنی و مبتنی بر ارتباطات دو جز اصلی مرکزیت و محلات است، حوزه اثرگذاری این مناظر بر هویت شهر را در سه سطح مرکزیت شهر در شهرهای آئینی، شبکه‌ای از مراکز محلات آئینی در سطح شهر میانی و مرکز محلات آیینیِ مستقل خرد است.
در بسیاری از شهرهای ایرانی، الگوی شکلی مشابه مناظر آئینی سبب توسعه شهر و محلات آن شده است، سپس با دارا بودن مشخصه‌ها و آثار ذهنی مشترک ناشی از ماهیت آئینی، اجتماعی و معنایی نقش برجسته‌ای در زمینه ادراک منظر توسط ساکنان در محلات و شهرها بر عهده گرفتند و به بخشی از وجه ممیزه شکلی و ذهنی شهر تبدیل شدند.
کد خبر 648498منبع: ایمنا
کلیدواژه: چهارمحال و بختیاری شهر و کلانشهر بافت تاریخی احیا بافت تاریخی هویت شهری مولفه های هویت شهری شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق تقویت هویت شهری فضاهای شهری بین رفتن تاریخی شهر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۵۱۳۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آسمان‌خراش‌ها؛ قاتل یا ناجی شهرها؟
آسمان‌خراش‌های سربه‌فلک‌کشیده در شهرها در کنار تمام مزایایی که برای توسعه زندگی شهرنشینی و میزبانی از جمعیت روبه‌رشد شهرها دارند، دارای اثرات زیست‌محیطی منفی بالایی هستند که در صورت برطرف نشدن، آنها را به قاتلین شهرها تبدیل می‌کند.
به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شهرهای جهان تا سال ۲۰۵۰ شاهد هجوم سیل عظیمی از جمعیت خواهند بود و این وظیفه توسعه‌دهندگان و برنامه‌ریزان شهری است که دریابند چگونه محیط‌های شهری را برای برآوردن نیازهای زندگی و کار این جمعیت به سرعت در حال گسترش تطبیق دهند. این باور عمومی وجود دارد که آسمان‌خراش‌های بلندتر و متراکم‌تر راه پیشرفت هستند، زیرا استفاده از فضا را بهینه می‌کنند، افراد بیشتری را در هر متر مربع در خود جای می‌دهند و پراکندگی شهری را محدود می‌کنند اما با توجه به تعهدات جهانی نسبت به اهداف کاهش انتشار کربن و تغییرات آب‌وهوایی، این راهکار چندان پایدار و دوستدار محیط زیست به حساب نمی‌آیند.
ساختمان بلند به معنای استفاده از مصالح بیشتر است که باید به اندازه کافی مقاوم باشند تا ارتفاعات ۴۰۰، ۶۰۰، ۸۰۰ متر و حتی بیشتر را تحمل کنند. این امر به‌طور قابل توجهی ردپای کربن را افزایش می دهد. این حقیقت با ارزیابی چرخه کل زندگی انتشار کربن به معنای کربن عملیاتی و مجسم در ساختمان‌ها و محیط‌های شهری مختلف اثبات شده است.
کربن عملیاتی زمانی تولید می‌شود که یک ساختمان در حال خدمت است و کربن مجسم تمام کربن پنهان و پشت صحنه تولید شده در طول استخراج، تولید، حمل‌ونقل و ساخت مواد خام مورد استفاده برای ساخت یک بنا، در کنار تمام کربنی است که در طول فرآیندهای تعمیر و نگهداری، نوسازی، تخریب یا جایگزینی تولید می‌شود. در مقیاس جهانی، بخش ساخت‌وساز مسئول تأثیر قابل‌توجهی بر محیط زیست است.
از سوی دیگر وجود آسمان‌خراش‌ها در یک منطقه شهری باعث ایجاد جزایر گرمایی می‌شود، زیرا دمای بالا منجر به محبوس شدن گرما بین سطح خیابان و ساختمان‌ها می‌شود و از سرد شدن طبیعی دما هنگام غروب خورشید جلوگیری می‌کند.
علاوه بر این هر چه باد بیشتر باشد، کیفیت هوا بهتر است زیرا ذرات آلودگی را از بین می‌برد. شهرهایی با تهویه طبیعی کم، تعداد زیادی آسمان‌خراش و خیابان‌های باریک، منجر به بروز «اثر دره» می‌شوند که طی آن عوامل سمی در لایه‌های بالایی به دام می‌افتند. این شرایط در هنک‌کنگ بسیار رایج است که در آن وجود آسمان‌خراش‌ها در امتداد ساحل، راه نسیم دریا را مسدود می‌کند و آلودگی را افزایش می‌دهد. این بناهای سربه‌فلک‌کشیده همچنین نمی‌توانند به راحتی به مسکن، کارخانه یا مغازه تغییر کاربری داده شوند. در مقابل، ساختمان‌های کم ارتفاع قدیمی می توانند بارها و بارها بازسازی شوند و تغییر کاربری بدهند.
تأثیر آسمان‌خراش‌ها بر محیط زیستاولین ۵۰ آسمان‌خراش جهان بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۲۰۱۰، طی ۸۰ سال و ۵۰ آسمان‌خراش دیگر طی دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ ساخته شد. پس از آن ساخت آسمان‌خراش‌ها با رشدی غیرقابل توقف رونق گرفت.
با گذشت سال‌ها، ساختار آسمان‌خراش‌ها از بتن انحصاری به استفاده از موادی مانند فولاد و شیشه و حتی مواد پایدارتر مانند چوب تبدیل شد و طراحی آنها مسیری را در پیش گرفت که به‌نظر می‌رسد از فیلم‌های علمی-تخیلی الهام گرفته باشد، زیرا میزان بالا و فراتر از تصوری را از خودکفایی برای آنها فراهم می‌آورد.
امروزه بخش‌های معماری و ساخت‌وساز توسط استاندارد ISO15686 هدایت می‌شوند که عواملی مانند مواد، انرژی مصرفی، سیستم‌های ساخت‌وساز و بسیاری موارد دیگر را در نظر می‌گیرد و استانداردهای گوناگونی برای ساختمان‌ها ارائه شده است تا آنها را در مسیر پایداری و سازگاری با محیط زیست قرار دهد. با این وجود با توجه به مطالعه جداسازی تراکم از ارتفاع در تجزیه و تحلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای چرخه زندگی شهرها، آسمان‌خراش‌ها تأثیر مثبتی بر محیط زیست ندارند.
محققان دریافته‌اند که زنجیره‌ای از آسمان‌خراش‌ها در طول عمر مفید خود در مقایسه با منطقه‌ای با ساختمان‌های کوتاه‌تر با تعداد ساکنان یکسان، ۱۴۰ درصد گازهای گلخانه‌ای بیشتری تولید می‌کنند، چراکه آسمان‌خراش‌ها نسبت به ساختمان‌های کوتاه‌تر به ساختارهای سنگین‌تر، پایه‌های ضخیم‌تر و استفاده بیشتر از مواد با ردپای کربن بالاتر نیاز دارند.
آسمان‌خراش‌ها امکان داشتن کاربری‌های مختلف را در یک بنای واحد فراهم می‌آورد و افراد بیشتری را در یک ساختمان متمرکز می‌کند، بنابراین طرفداران این سازه‌های شهری استدلال می‌کنند که آسمان‌خراش‌ها به فشرده‌سازی فعالیت‌های مختلفی در یک مکان که کمک می‌کنند که به‌طور معمول در ساختمان‌های مختلف انجام می‌شود.
از سوی دیگر روند روزافزون رشد جمعیت در شهرها و کمبود فضا برای جا دادن به آنها، همچنین وجود فضایی برای پاسخ‌گویی به نیازهای اجتماعی این جمعیت، نیاز به وجود سازه‌های بلندتر و کارآمدتر را در شهرها بالا می‌برد. با این حال تردیدی نیست که این ساخت‌وسازها باید مطابق با معیارهای پایداری طراحی و ساخته شوند.
بنابراین زمان آن رسیده که برنامه‌ریزان شهری کل چرخه عمر کربن یک ساختمان را در نظر بگیرند و تأثیر تراکم و ارتفاع شهری را در عین توجه به نیازهای جمعیت در حال رشد متعادل کنند.
ساخت‌وسازهای جدید شهری پیرو مجموعه‌ای از قوانین استانداردسازی برای کاهش اثرات زیست‌محیطی منفی بناها است، برای سازه‌های موجود نیز راهکار ارائه‌شده، بازسازی محسوب می‌شود.
این اقدام به بهبود وضعیت آسمان‌خراش‌های موجود و تطبیق آنها با استانداردهای فعلی منجر می‌شود و تاکنون برای بناهایی همچون ساختمان امپایر استیت، یکی از نمادهای معماری نیویورک با ۴۴۳.۲ متر ارتفاع انجام گرفته است. این اقدام تا ۳۸ درصد صرفه‌جویی در هزینه انرژی سالانه و دریافت گواهینامه LEED (گواهی مدیریت انرژی و طراحی زیست‌محیطی) را برای این بنا به همراه داشت.
از نظر مواد مورد استفاده در ساخت‌وساز نیز چوب یا راه‌حل‌های پایدار پیشنهاد می‌شود که در آن آسمان‌خراش‌ها عملکردی زیست‌محیطی یا حتی اجتماعی داشته باشند. ساختمان میوستورنه در نروژ با ارتفاع ۸۵.۴ متر یکی از بلندترین ساختمان‌های چوبی در جهان است. اگر دی‌اکسیدکربن جذب‌شده توسط درختان را در نظر بگیریم، چوب دارای ردپای کربن‌خنثی یا حتی منفی است. بنابراین با تنظیم جنبه‌های مختلف ساخت این بناها، بشر مجبور نخواهد بود بین آسمان‌خراش‌ها یا حفاظت از محیط‌زیست یکی را انتخاب کند، به‌ویژه که زندگی عمودی برای آینده امری ضروری به نظر می‌رسد.
واقعیت این است که آسمان‌خراش‌ها در صورت تداوم ساخت به شیوه‌های گذشته بلایای زیست محیطی هستند و شهرها را می‌کشند، بنابراین بازسازی و بهسازی آنها نقش بسزایی در برخورداری از مزایای بالقوه آنها برای شهرهای آینده دارد.
جمعیت شهری جهان به‌طور پیوسته در حال افزایش است و سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرده است تا سال ۲۰۵۰ از ۳.۶ میلیارد به ۶.۳ میلیارد خواهد رسید. این افزایش به معنای توسعه ساختمان‌های سربه‌فلک‌کشیده و آسمان‌خراش‌ها برای جای دادن تعداد بیشتری از افراد، ضمن اشغال فضای کمتر است. بنابراین جهان آینده شاهد افزایش محبوبیت و ارتفاع آسمان‌خراش‌ها خواهد بود. تقاضای بیشتر برای آسمان‌خراش‌ها نیازمند استفاده از فناوری‌های جدید و طراحی‌های نوآورانه برای پایدارتر شدن و کاهش تأثیرات منفی آنها بر محیط است که به کمک راهکارهای زیر می‌توان به آن دست پیدا کرد.
مصالح ساختمانی با منابع محلیساخت آسمان‌خراش‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر محیط‌زیست دارد و استفاده از مصالح محلی می‌تواند تأثیر آن را در طول ساخت‌وساز کاهش دهد. برج بانک آمریکا در نزدیکی میدان تایمز، یکی از بلندترین ساختمان‌های نیویورک است و با ۴۰ درصد مواد محلی ساخته شده است تا روشی برای کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای در فرآیند انتقال و حمل‌ونقل از نقاط دورتر باشد.
آسمان‌خراش‌ها برای پایداری در برابر بادهای شدید با افزایش ارتفاع نیازمند مقاومت بیشتری هستند. برج شانگهای با ارتفاع ۶۳۲ متر بعد از برج خلیفه دبی از نظر اندازه در رتبه دوم قرار دارد، به این معنی که باید در بالاترین نقطه خود در برابر آب‌وهوای شدید مقاومت کند. طراحی ستون خمیده این برج به‌طرز هوشمندانه‌ای به‌منظور تغییر جهت نیروی باد انجام گرفته است که امکان ساخت‌وساز قوی‌تر با منابع کمتر را فراهم می‌آورد.
آسمان‌خراش‌های خاصی در تلاش برای سبزتر شدن طراحی شده‌اند که با پوشش گیاهی سبز در سرتاسر سازه خود معرفی می‌شوند. برج سبز سنگاپور یک نمونه ایده‌آل از معماری سبز است و با پوشش گیاهی سرسبزی که به‌طور استراتژیک در سراسر آن قرار گرفته است، ردپای کربن ساختمان را کاهش می‌دهد و در عین حال محیط طبیعی آرامش‌بخش‌تری را برای ساکنان ایجاد کند.
سنگاپور همچنین خانه هتل اواسیا داون‌تاون است که با ۲۱ گونه گیاهی سرسبز پوشیده شده و خانه‌ای برای پرندگان و حیوانات در قلب یکی از پر سازه‌ترین شهرهای جهان است. در واقع نسبت کلی زمین سبز این بنا ۱۱۰۰ درصد است، به این معنی که در این ساختمان ۱۰ برابر بیشتر از آن‌چه که در همان قطعه زمین، فضای مسکونی وجود دارد سرسبزی وجود دارد. باغ‌های روباز برج نیز نیاز به تهویه مکانیکی را کاهش می‌دهد.
توربین‌های بادیآسمانخراشها علاوه بر مقاومت در برابر بادهای شدید، فرصتی بی‌نظیر برای بهره‌گیری از آنها به‌عنوان منبع انرژی پایدار دارند. مرکز تجارت جهانی بحرین که توسط شرکت مهندسی چندملیتی اتکینز ساخته شده، شامل توربین‌های بادی کاربردی در طراحی خود است. این ساختمان ۲۴۰ متری از برج‌های باد سنتی الهام گرفته شده است و اطمینان می‌دهد که باد به توربین‌های متصل به نمای ساختمان هدایت می‌شود.
تنظیم دما و حفظ انرژی خواه گرمایش در کشورهای سردتر یا سرمایش در محیط‌های گرم‌تر، یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در پایدارسازی آسمان‌خراش‌ها محسوب می‌شود. سیستم‌های تهویه مطبوع و گرمایش مرکزی از منابع قابل‌توجهی استفاده می‌کنند و ردپای کربن بیشتری را برای ساختمان‌های بزرگ ایجاد می‌کنند. چندین سازه جدید و پایدار از طراحی مبتکرانه برای ایجاد نماهایی استفاده کرده‌اند که نیاز به گرمایش و سرمایش را به شدت کاهش می‌دهد.
مرکز مالی بین‌المللی پینگ‌آن (IFC) در جنوب چین، بلندترین ساختمان در منطقه است، اما سازندگان این آسمان‌خراش را با ۴۶ درصد هزینه کمتر در مقایسه با ساختمان‌های تجاری اداره می‌کنند که به‌طور معمول ساخته می‌شوند. IFC به لطف نمای با عملکرد بالای خود دارای گواهینامه طلایی LEED است که نفوذ گرما را به حداقل می‌رساند و در عین حال اجازه می‌دهد حداکثر نور وارد دفاتر شود. این سازه همچنین دارای پره‌های سنگی عمودی خارجی است که باعث ایجاد سایه می‌شود، بنابراین تقاضا برای سیستم خنک‌کننده داخلی را کاهش می‌دهد.
به بهانه تقابل بایرن مونیخ و رئال مادرید؛ گل های کریستیانو رونالدو در آلیانز آرنا / فیلم